gottfried wilhelm leibniz, 17. yüzyıl filozoflarından biri olarak bilinir ve felsefi düşünceleriyle modern felsefeye önemli katkılarda bulunmuştur. determinizm ve özgür irade konularında da ilginç görüşlere sahip olan leibniz, bu iki kavramı bir araya getirmeye çalışmıştır.
determinizm, her olayın belirli nedenler sonucunda gerçekleştiğini savunan bir felsefi anlayıştır. buna göre evrende her şeyin belirlenmiş bir sebebi vardır ve gelecek de bu sebeplerin sonucunda kaçınılmaz olarak gerçekleşir. özgür irade ise insanın kendi kararlarını bağımsız olarak verebilme yeteneğidir.
leibniz'e göre determinizm ile özgür irade arasında bir uyum sağlanabilir. ona göre tanrı, evreni en mükemmel şekilde yaratmıştır ve bu evrende her şey belirlenmiştir. ancak insanlar da özgürdür çünkü tanrı onlara akıl vermiştir ve akıl sayesinde doğru kararları verebilme yeteneği kazanmışlardır.
leibniz'in "en iyi dünya" teorisi de determinizmin temelini oluşturur. ona göre tanrı, sonsuz bilgelikle en iyi dünyayı yaratmıştır ve bu dünyada her şeyin belirlenmiş bir amacı vardır. insanlar da bu amaca hizmet etmek için özgür iradeye sahiptirler. yani insanlar, kendi kararlarını özgürce verebilirler ancak bu kararlar, tanrı'nın en iyi dünya planına uygun olarak gerçekleşir.
leibniz'e göre determinizm ile özgür irade arasındaki uyum, insanın akıl kullanma yeteneğiyle sağlanır. akıl sayesinde insanlar doğru seçimleri yapabilir ve böylece tanrı'nın planına uygun hareket edebilirler. özgür irade, insanların kendi istekleri doğrultusunda hareket etme yeteneğini ifade ederken determinizm ise evrende her şeyin belirlenmiş bir neden-sonuç ilişkisi içinde gerçekleştiğini savunur.
leibniz'in determinizm ve özgür irade anlayışı, akıl kullanma yeteneği üzerine kuruludur. insanların akıllarını kullanarak doğru kararları verebileceklerine inanan leibniz'e göre determinizm ile özgür irade arasında bir çelişki yoktur. her ne kadar evrende her şey belirlenmiş olsa da insanlar kendi istekleri doğrultusunda hareket edebilir ve böylece tanrı'nın en iyi dünya planına uygun olarak yaşayabilirler.
